Vandaag maakte ik een erg lange fietstocht naar het verscholen dorp in de buurt van Gortel-Vierhouten. Dat was een beste trippel, en na bijna 70 km, was ik het wel aardig zat.
Ik had er via familie over gehoord, en ik was er benieuwd naar. Dus ik ben er een kijkje gaan nemen.
https://www.verscholendorpvierhouten.nl/
In de bossen van Nunspeet doken ze onder, vluchtend voor het Naziregime van Hitler. Joodse families met kinderen, verzetsmensen, geallieerden, een Rus en een Duitse deserteur. Van februari 1943 tot oktober 1944 zaten in wisselende samenstellingen steeds zo’n 100 mensen verscholen in 9 zelfgebouwde plaggen hutten onder de grond. Er stond een tafel, en een plank diende als bed. Er was geen water, geen elektriciteit. Ze mochten alleen met elkaar fluisteren. Elk geluid kon het onderduikerskamp verraden.
Dankzij de hulp van dappere mensen uit de omgeving overleefden de meeste bewoners van Het Verscholen Dorp de oorlog. Maar niet iedereen, het kamp werd ontdekt. Acht bewoners werden daarbij omgebracht onder wie een jongetje van 6.
Op de plek van Het Verscholen Dorp zijn enkele hutten nagebouwd. Tussen zonsopgang en zonsondergang is Het Verscholen Dorp vrij toegankelijk. Er is parkeergelegenheid voor auto’s. Er worden regelmatig rondleidingen verzorgd.
Hoe het begon en hoe het afliep
Het Verscholen Dorp werd opgericht door Opa Bakker en Tante Cor uit Nunspeet en advocaat mr. E.H. von Baumhauer uit Vierhouten, ook wel De Boem genaamd. De Boem had veel Joodse cliënten die een beroep op hem deden. Zijn landhuis in Vierhouten zat vol met onderduikers maar het risico werd te groot. Uitbreiding op een veiliger plek werd noodzakelijk. Een plan voor een ondergronds dorp verscholen in de bossen werd gesmeed.
Het was een haast onuitvoerbare opgave want hoe konden buiten het zicht van de Duitsers maar liefst 9 ondergrondse hutten worden gebouwd in 4 bosvakken ver buiten Vierhouten? En hoe hield het onderduikerskamp 21 maanden lang stand? Hoe deed men ondanks de rantsoenering in het geheim boodschappen voor zo’n 100 mensen, hoe werden er voor al die onderduikers maaltijden gekookt en werden de volle pannen ongezien vervoerd naar de onherbergzame plek van de hutten in het dichtbegroeide bos? En hoe zorgden een dokter en tandarts voor de onderduikers en werden er medicijnen geleverd zonder dat de Duitsers dit in de gaten kregen?
Ondersteund door mensen uit het verzet en dankzij de hulp van de zwijgende lokale bevolking kon Het Verscholen Dorp anderhalf jaar lang een veilige schuilplaats zijn. Tot zondag 29 oktober 1944. Toen werd het onderduikerskamp ontdekt door een Duitse en Nederlandse ‘Landstormer’, een SS-divisie waarvoor ook foute Nederlanders dienden. Ze waren op zoek naar wild en hoorden het geluid van houthakken. Ze vonden dit verdacht en gingen erop af. Op dat moment stak er een jongen de brandgang over, hij was water gaan halen in het andere bosvak. Na een kort verhoor lieten ze de jongen gaan. De Landstormers meenden gestuit te zijn op een kamp vol gevaarlijke terroristen en gingen daarom meteen naar De Paasheuvel in Vierhouten waar de Duitsers kwartier hielden, om versterking te halen. Dit bood de meeste onderduikers de kans om te vluchten. Ze renden de bossen in en hielden zich er dagenlang schuil.
Acht Joden wisten niet te ontkomen. Ze werden door Duitse soldaten meegenomen en in de kelder van De Paasheuvel gevangengezet. Een vrouw overleed ter plekke in de kelder, haar man werd daarop gefusilleerd. De anderen moesten samen met een executiepeloton naar Het Verscholen Dorp lopen om daar gefusilleerd te worden. Ongeveer een kilometer buiten Vierhouten ontstond er een schermutseling toen twee van de onderduikers probeerden te vluchten. Eén van hen werd op zijn vlucht doodgeschoten, de ander keerde terug toen zijn 6-jarig zoontje begon te schreeuwen. Er werden drie kuilen gegraven waarin de onderduikers moesten gaan liggen. Vervolgens werden ze doodgeschoten, ook het 6-jarige jongetje.
Ter herinnering aan deze gruwelijke gebeurtenis werd er op 4 mei 1994 een monument opgericht aan de Tongerenseweg.
Voor de beeldvorming wat foto's die ik daar genomen heb, helaas heb ik herdenkingsmonument voor de gefusilleerde onderduikers gemist (doordat ik dacht dat het kilometers verder was).
